Theo tiếng dân tộc Thái, “Lảu” được hiểu là rượu; “Thèn Phà” là tên gọi của Trời. “Lảu Thèn Phà” được hiểu là thức uống thiêng liêng, được kết tinh từ tinh hoa của đất trời miền Tây xứ Nghệ. Từ xa xưa, loại “kỳ tửu” này đã được người dân bản địa sử dụng dâng lên bàn thờ trời đất, tổ tiên trong các dịp lễ tết.
Nguyên liệu để làm ra Lảu Thèn Phà là gạo nếp nương, men lá rừng được bà con chế biến từ nhiều loại lá, rễ, cây dược liệu quý hiếm cùng nguồn nước mát thiêng đầu nguồn… Chỉ với những nguyên liệu quê hương, đồng bào Thái nơi Tây Bắc Xứ Nghệ đã tạo ra thứ “kỳ tửu” đặc trưng có hương thơm tự nhiên, mang vị rất riêng của hương vị núi rừng Tây Bắc.
Từ lâu, mảnh đất Tây Bắc Xứ Nghệ đã được biết đến là “thủ phủ” của rượu men lá. Và không thể không kể đến rượu nếp men lá Quế Phong. Rượu nếp men lá được nấu tại cơ sở sản xuất “Lảu Thèn Phà” là sự kết hợp giữa men lá rừng cổ truyền dân tộc với gạo nếp nương tuyển trọn. Khác với nhiều địa phương khác, rượu nếp được nấu từ nguyên liệu gạo nếp, lên men bằng men bắc và được đem đi chưng cất thành rượu.
Rượu Lảu Thèn Pha – Trứ danh đặc sản miền Tây Xứ Nghệ níu giữ thực khách miền xuôi.
Theo đại diện cơ sở sản xuất Lảu Thèn Phà, rượu nếp men lá ở đây được bà con nấu quanh năm. Nhưng những ngày cuối năm này, làng nghề nấu thứ “kỳ tửu” này lại càng trở nên tất bật hơn. Với hương vị đặc trưng, được tạo nên từ những nguyên liệu tinh hoa đất trời nơi miền tây xứ Nghệ, “món” đặc sản Quế Phong ngày càng được người tiêu dùng ưa chuộng, nhất là mỗi dịp Tết đến Xuân Về.
Rượu nếp men lá nơi đây được chế biến từ những nguyên liệu chính là nếp nương, men lá và nước, kết hợp với công thức chế biến rượu truyền thống để cho ra những mẻ rượu thơm ngon, mang đặc trưng rất riêng. Khác với rượu nấu ở xuôi, những vị rượu nếp men lá khi uống vào có vị ngọt đầu lưỡi và cảm giác rất thoải mái.
Theo chị Lương Thị Hường – Đại diện đơn vị phân phối đặc sản rượu men lá Lảu Thèn Phà cho biết, bí quyết để nấu được những loại rượu ngon này, bà con ở đây luôn phải chú trọng đến khâu nguyên liệu. Theo đó, gạo dùng để nấu rượu phải là loại gạo nếp nương (nếp cẩm, nếp trắng). Gạo được làm ra từ giống lúa nếp nương thơm, trồng trên nương rẫy tự nhiên, tỉa bắt từng cuống lúa. Loại nếp nương này tuy năng suất thu hoạch không cao nhưng cho gạo cho chất lượng rượu rất ngon.
Cũng theo chị Hường, cái tinh tuý để làm nên đặc trưng của loại rượu này còn nằm ở nước và men lá. “Bà con phải lấy nước từ trên nguồn về, nước đó phải sạch, trong, hoàn toàn tự nhiên. Kết hợp với men lá rừng là các loại lá cây dược liệu bản địa, được ủ bằng công thức men cổ truyền. Điều này đã tạo nên một loại rượu nếp men lá khác biệt, chỉ có ở mảnh đất miền Tây xứ Nghệ” chị Hường cho biết thêm.
Rượu được chưng cất bằng phương pháp truyền thống, khử andehit tự nhiên bằng chum sành hạ thổ 18 tháng.
Tuy nhiên, để chưng cất được những giọt rượu nếp men lá nguyên chất, bà con dân tộc Thái đã phải vất vả thực hiện nhiều công đoạn. Rượu được chưng cất theo phương pháp truyền thống. Quá trình ủ rượu đặc biệt, chưng cất qua nồi đồng thời xưa, phía trên là hông làm bằng gỗ samu hoặc gỗ sồi. Rượu được khử andehit tự nhiên bằng chum sành, hạ thổ ít nhất 18 tháng để càng tăng thêm hương vị hấp dẫn, ngọt mát, đượm đà nhưng lại rất êm ái.
Không ít người lần đầu lần đầu uống thứ “kỳ tửu” cứ ngỡ rằng rượu nhẹ, họ thoải mái nâng ly trong cuộc vui rồi say từ lúc nào không biết. Có một điều hay là tuy chếnh choáng hơi men của rượu Lảu Thèn Phà nhưng người uống không bị đau đầu. Và khi hết hơi rượu lại tỉnh táo như thường, không bị mệt mỏi. Vì thế mà ngày nay, thứ “kỳ tửu” này đã trở thành thức quà đặc sản miền Tây xứ Nghệ níu giữ người “xuôi” ở lại.
